قلعه جوشین، نماد یک دوران مقاومت و پایداری

در آن سوی دیگر این شهرستان، قلعه تاریخی به نام «جوشین» یا «جوشون» در 26 کیلومتری غرب ورزقان به سوی جلفا و در 6 کیلومتری روستای «جوشین» واقع شده است.

براساس گفته کارشناسان میراث فرهنگی، قدمت این قلعه به هزاره اول قبل از اسلام می‌رسد که در قرون اولیه اسلام تا قرن ششم هجری قمری کاربرد داشته است. در این قلعه سفال‌هایی متعلق به سده‌های نخستین اسلامی یافت شده است. این قلعه کارکرد دفاعی داشته و از سنگ لاشه و ملات گچ و آهک ساخته شده است.

 خانه امیر ارشد، خاطراتش را از دست می‌دهد

خانه امیر ارشد معروف به «داش عمارت» متعلق به دوران قاجار است که از آثار تاریخی و جاذبه‌های دیدنی شهرستان ورزقان بوده و مورد توجه گردشگران است. این بنا در 12 کیلومتری غرب ورزقان در روستای «اوخارا» واقع شده است.

خانه امیرارشد با بهره‌گیری از شیوه معماری تاریخی منطقه و سبک ویژه ابنیه قاجاری طراحی و ساخته شده است تا نمایانگر تفکرات، باورها و نحوه زندگی مردم منطقه باشد.

از این رو به نظر می‌آید این شهرستان از نظر تاریخی منطقه‌ای بسیار غنی است و آب و هوای بکر این منطقه نیز توام با آثار تاریخی، شهرستان ورزقان را به منطقه نمونه گردشگری تبدیل کرده است.

به یاد داشته باشیم که نباید به آثار تاریخی موجود در کشورمان و به ویژه در این منطقه بی‌توجهی شود چرا که بی‌تفاوتی به تخریب آثار تاریخی موجود در کشور، بی‌توجهی به پیشینه و هویت یک ملت است.

گنبد الله‌الله و کتیبه سقندل، سرشار از ناگفته‌ها

اما در میان این همه دیدنی‌های آذربایجان شرقی، گنبد الله‌الله و کتیبه «سقندل» از دیگر آثار تاریخی و دیدنی‌های شهرستان ورزقان است.

گنبد الله‌الله در قبرستان قدیمی روستای کبودگنبد بخش خاروانا واقع شده است. پلان مقبره دایره و قطر آن 4،75 متر است. تاریخ بنای برج را با توجه به رج‌های آجری با تزئینات اسماء الله در آذربایجان می‌توان به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه نسبت داد.

کتیبه «سقندل» از دیگر مناطق دیدنی شهرستان ورزقان است که این کتیبه در 5 کیلومتری این شهرستان و در مسیر جاده ورزقان ـ اهر واقع شده است و کتیبه میخی اورارتوئی در 3 کیلومتری روستای «سقندل» و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقوش و به شماره 795 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

روستای کرینگان با زبان تاتی، همچنان چشم انتظار

از دیگر مناطق دیدنی شهرستان ورزقان می‌توان به روستای کرینگان با زبان «تاتی» اشاره کرد. این روستا در60 کیلومتری بخش شهرستان ورزقان واقع شده است؛ از شمال با روستاها «یاولی»، «احمدآباد» و «مردانقم» و از جنوب‌شرقی با روستاهای «ونستان» و «ملک طالش» و از جنوب غربی با روستای «آستمال» همسایه است.

از مهمترین ویژگی این روستا، داشتن آب و هوای کوهستانی و معتدل است که در تابستان گرم و معتدل و در زمستان سرد و یخبندان می‌شود. این روستا براساس آخرین سرشماری 30 خانوار و 140 تا 150 نفر جمعیت را در خود جای داده است.

به دیگر سخن اینکه زبان و گویش ساکنان این روستا با زبان «تاتی» است که این روستا را در سطح منطقه و جهان مشهور کرده است.

زبان باستانی «تاتی»، یکی از 16 اثر میراث فرهنگی و معنوی آذربایجان‌شرقی است که اوایل تابستان سال 1390جاری در سومین همایش شورای عالی سیاستگذاری در استان چهار محال و بختیاری در فهرست آثار ملی ایرانیان به ثبت رسیده است.

در حال حاضر مردم روستای «کرینگان» به این زبان گفت‌وگو می‌کنند که به نظر می‌رسد راز ماندگاری آن عدم راه ارتباط و راه نیافتن وسایل ارتباطی است.

با معرفی این زبان و روستای «کرینگان» به عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی این شهرستان، می‌توان گام‌های موثری را برای رفاه حال این ساکنان این منطقه و به ویژه حفظ این زبان در این روستا کوشید.

منطقه حفاظت شده ارسباران، رها شده به دست حوادث روزگار

اما یکی از جاذبه‌های بسیار بی‌نظیر طبیعی که در استان آذربایجان‌شرقی در شهرستان‌های کلیبر، خداآفرین و ورزقان واقع شده است، جنگل بی‌نظیر ارسباران است.

منطقه حفاظت شده جنگل‌های ارسباران نیز از دیگر نقاط دیدنی شهرستان ورزقان است که در طول سال مسافران زیادی را به خود جلب می‌کند، بخش عمده این جنگل در این شهرستان واقع شده ‌است.

با این وصف، منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 870 هزار و654 هکتار از سال 1346 به عنوان منطقه  شکار ممنوع، در سال 1352 به عنوان منطقه حفاظت شده ارسباران و از سال 1355 به عنوان ذخیرگاه زیست کره اعلام شده است.

در این منطقه حدود یک‌هزار و 73 گونه گیاهی و 320 گونه جانوری شامل 215 گونه پرنده، 29 گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، 48 گونه پستاندار و 17 گونه ماهی در آن وجود دارد.

بر همین اساس اعلام بخشی از ارسباران به عنوان زیست کره توسط یونسکو بر ظرفیت توریستی این منطقه افزوده است.

معادن مس سونگون و طلای اندریان، ضیافتی به افتخار دوست

از دیدنی‌های دیگر این شهرستان، وجود معادن مختلف مس و طلایی است که از دیر باز تاکنون مورد توجه صنعتگران، دوستداران طبیعت و گردشگران قرار گرفته است.

معدن مس سونگون در شمال‌غرب ایران در استان آذربایجان شرقی، 130 کیلومتری شمال تبریز، 75 کیلومتری شمال‌غرب اهر و 30 کیلومتری شمال ورزقان در همسایگی جمهوری‎های آذربایجان و ارمنستان قرار دارد.

به نقلی سابقه معدنکاری در سونگون به دو قرن پیش (دوره قاجاریه) برمی‌گردد و اکتشافات اصولی مس سونگون از سال 1366 آغاز شده است.

با این وصف منطقه توریستی «اندریان» از دیگر جاذبه‌های طبیعی این شهرستان است. واقع شدن این منطقه در قلب طبیعت جنگل‌های ارسباران و وجود ظرفیت‌های زیادی همچون معدن طلای «اندریان»، مجموعه آثار تاریخی، چشمه‌های آب معدنی و آب درمانی، با آب و هوا و جاذبه‌های گردشگری خاص خود، از دیگر دیدنی‌های چشم‌نواز آذربایجان‌شرقی است.