تولد و دوران پيش از دانشگاه

مسعود پزشکيان، در 7 مهر ماه 1333 در خانواده ای مذهبی، در شهر مهاباد ديده به جهان گشود. مدرسه را در مهاباد تمام کرد و برای ادامه تحصيل به هنرستان کشاورزی در اروميه رفت و در رشته صنايع غذايی، ديپلم گرفت. در 1352 به عنوان سپاهی ترويج به شهر مرزی زابل از توابع استان سيستان و بلوچستان اعزام و مشغول خدمت سربازی شد. در شهر زابل با برقراری ارتباط با جوانان و نوجوانان شهر، آنها را مجذوب خود ساخت و با کمک همين جوانان، مسجدی ساخت و به کار فرهنگی پرداخت و در ارشاد آنان همت گماشت. به خاطر فعاليت هايی که در محل ماموريت خود انجام می داد و نيز به جرم تمرد از دستورات، توسط رکن 2 ارتش شاهنشاهی توبيخ شد.
وقايع و تجربيات دوران سربازی، تاثير به سزايی در مسير زندگی او داشت. پس از اتمام دوران سربازی، تصميم گرفت که پزشک شود. با تلاش و پشت کاری که داشت، در 1354 ديپلم طبيعی گرفت و سپس در سال 1355 از رشته پزشکی شهر تبريز قبول شد.
 

از ورود به دانشگاه تا پيروزیِ انقلاب

جو حاکم بر بيشتر دانشگاه های کشور، مخصوصا دانشگاه تبريز در اواخر حکومت شاهنشاهی بيشتر در دست چپی ها (کمونيست ها) بود. دانشجويانی که وارد دانشگاه می شدند و راه مبارزه را در پيش می گرفتند، به خاطر جو غالب دانشگاه در آن زمان، از جنبش چپ اقتصادی تاثير می پذيرفتند. جو حاکم، جوی ضد سرمايه داری و بورژوازی بود، در چنين فضايی هرکس می خواست خود را انسانی مبارز معرفی کند و برای خود اعتباری کسب کند، می بايست خود را با تفکرات اين گروه همسو نشان دهد. در اين جو دانشجويان مسلمان حتی نمی توانستند، در ملاء عام نماز بخوانند. تشکلهای دانشجويی در دست گروه های چپ بود و حضور گروه های مذهبی در دانشگاه کمرنگ بود. در اين فضا مسعود پزشکيان وارد دانشگاه تبريز شد. او بدون توجه به جو حاکم، اقدام به تشکيل کلاسهای قرآن و نهج البلاغه نمود؛ تا به اين وسيله بتواند دانشجويان مسلمان را منسجم و متحد کند. رفته رفته به تعداد دانشجويان شرکت کننده در اين کلاسها افزوده شد و کلاسها رونق خاصی پيدا کرد.