استان آذربایجان شرقی به دلیل دارا بودن قلعه های متعدد یکی از نقاط بالقوه گردشگری ایران محسوب می شود دژهایی که گواه اقتدار و تمدن ایرانیان مقیم این سرزمین در طول تاریخ است.

استان آذربایجان شرقی، در شمال غرب کشور، بامساحتی برابر 45 هزار و 650 کیلومتر مربع، به طور تقریبی  2/81 درصد از وسعت کل کشور را به خود اختصاص داده که ازاین لحاظ، در بین استان های کشور در رتبه دهم قرار گرفته است. این استان از شمال به جمهوری‌آذربایجان و کشور ارمنستان، از غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی، از شرق به استان اردبیل و از جنوب به  استان زنجان محدود می شود. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری این استان دارای 20 شهرستان، 42 بخش، 141 دهستان و 57 شهر می باشد. مرکز استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز است .

متن کامل را به همراه تصاویر جاذبه های طبیعی، گردشگری و تاریخی استان آذربایجان شرقی در ادامه مطلب مشاهده نمایید ...

غذاهای محلی

کوفته تبریزی، خاگینه تبریزی، قیساوا، رشته خطایی، حلوای زنجبیلی، شکم پاره یا قارنی یاریق، دلمه برگ موی آذری، آش کلم، رشته پلو یا گابلی، آش میوه، مربای گل، شوربا، کوکوی لوبیاسبز، خوراک قیزاتما، آش رشته، خورش هویج تبریزی، خورش قرمه سبزی آذربایجان.

 سوغات

آجیل، انواع خشکبار نظیر برگه هلو، برگه زردآلو، آلو خشک، شیرینی های مختلف چون اریس، قرابیه، نوقا و لوز، شیرینی کنجدی، شکلات تسبیحی، سوجوق مراغه، باسلق مراغه، میان پرگلابی مراغه و عجب شیر، میان پر کردشت، حلوای گردویی، صابون مراغه، همچنین فرش، گلیم، جاجیم، ورنی، کیف و کفش چرم از جمله سوغاتی های مهم این استان به شمار می آید.
از دیگر محصولات می توان به تسبیح نقره کوبی شده، پارچه های ابریشمی چاپ کلاقه ای، ظروف نقره، ظروف سفالی، معرق کاشی و غیره اشاره کرد.

 جاذبه های طبیعی - گردشگری 

 اهر :  تالاب خرمالو، تالاب دیپ سبز، جنگل طبیعی انداب یا پارک جنگلی فندقلو ، جنگل طبیعی تنباکو، چشمه آب معدنی گازدار عربشاه، چشمه آب معدنی مشک عنبر، چشمه آب معدنی دره آبش احمد، چشمه آب معدنی آبریس، چشمه آغ بلاغ، چشمه دوغو گلی یا همان نه چشمه، حاشیه رودخانه ارس، طبیعت دشت اهر، کوه قره داغ یا ارسباران.

   بستان آباد : تالاب و دریاچه قوری گل، دره سعیدآباد، چشمه آب گرم معدنی بستان آباد ، غار اسکندر، غار آق بلاغ، کوه های بزغوش.

   بناب : تالاب بین المللی قره قشلاق گولی یا چشمه قشلاق سیاه، دره های توران دره سی، قراچوبوق دره سی، غار قویونلار، غار چاخماخلار، طبیعت روستاهای بناب، منطقه قره قشون یا سیاه لشگر.

    تبریز : ارتفاعات سهند، ارتفاعات موروداغ، تالاب قوری گل، تلخه رود یا آجی چای، مهران رود یا قوری چای، رودخانه لیقوان، دره لیقوان،غار اسکندر .

 جلفا : آبشار آسیاب خرابه، چشمه آب گرم اله حق، چشمه آب معدنی اسب فروشان، چشمه آب معدنی اردها، چشمه آب معدنی ساری قیه، چشمه آب رس، جنگل کیامکی، دامنه های کیامکی داغی، دامنه کوه کنتال سراب، دامنه های ساوالان یا همان سبلان، دامنه های بزگوش، طبیعت دره ماهاران،  طبیعت ییلاق قره چی.

   سراب : دامنه های ساوالان یا همان سبلان، دامنه های بزگوش، چشمه آب گرم اله حق، چشمه آب معدنی اسب فروشان، چشمه آب معدنی اردها، چشمه آب معدنی ساری قیه، چشمه آب رس.

  شبستر : آبشار عیش آباد، آبشار سرکند دیزج، چشمه صوفیان.

    کلیبر : دره پیغام، چشمه آب گرم قلعه کندی، چشمه آب گرم یل سویی، چشمه آب معدنی بالاسا.

   مراغه : دریاچه علویان،  چشمه آب معدنی ورجوی، چشمه آب معدنی های دره گشایش، چشمه شورسویی یا آب شور، چشمه ساری سو یا آب زرد، قره پالچیق یا سیاه گِل، ایستی بلاغ یا چشمه گرم مرند، چشمه باش کهریز، غار کبوتر یا هامپوئیل، غار های رصدخانه، طبیعت گردنه پیام،  قنات بزرگ و معروف بَی گوزی یا چشمه داماد.

 میانه : حاشیه رودخانه قرانقو چای، حاشیه رودخانه آی دوغموش، حاشیه رودخانه قزل اوزن، حاشیه رودخانه گرمه چای یا گرم رود.

ورزقان : منطقه چیچکلی ،آبشار گل آخور،امامزاده سيدخليل جوشون،آغجا‌ قلعه،گنبد الله الله،روستاي تاریخی آستمال،روستاي كرينگان ،تپه داش‌باشي(ارمني گوللویی)

      هشترود : دامنه کوه سهند، حاشیه رود قرانقو ، حاشیه رود آی دوغموش، حاشیه رود آجی چای، حاشیه رود قلعه چای، حاشیه رود قوری چای، حاشیه رود آجیرلود، حاشیه رود لیلان چای،  چشمه پیرسقا.

    هریس : آبشار اسماعیل کندی، آبشار بلند دربند گوراوان، آبشار شیرلان، چشمه آبگرم سوقالخان، کوه قوشا داغ، کوه ساپلاغ، طبیعت روستای شیران، طبیعت روستای مینق.

 جاذبه های تاریخی

 اهر : بازار سرپوشیده اهر، بقعه شیخ شهاب الدین اهری، تپه اژدهاداشی، تپه امام چای، هاچا تپه سی، لاری تپه حمام کردشت، خانه دکتر قاسم اهری، سد ستارخان اهر، سنگ نبشته سقندل، سنگ نبشته شیشه، قلعه آوارسین، قلعه نودوز، قلعه پشتوی هوراند، قلعه جوشون، قلعه قهقهه، قلعه پشتاب، کاروانسرای شاه عباسی، محوطه تاریخی قوبول دره سی، مسجد جامع اهر، موزه شیخ شهاب الدین اهری.

بستان آباد : تپه  قدیمی دیرمان تپه سی یا طاحونه، تپه قدیمی نادر تپه سی، گورستان روستای دیزناب، گورستان روستای امین آباد، عمارت نایب السلطنه، قزل کوشک.

 بناب :  پل پنج چشم یا بش گوزلی کورپو، پل پنج چشمه، حصار تدافعی شهربناب، حمام تاریخی مهرآباد، حمام تاریخی حاج فتح اله، خانه تاریخی شیخ قاضی سیف العلما، خانه تاریخی حاج علی بزاز، خانه تاریخی خسروشاهی، خانه تاریخی نیک پی، خانه باغ های بناب، قیزلار قلعه سی، قبرستان تاریخی زوارق، مسجد میدان بناب، مسجد مسجد جامع مهرآبد، مسجد اسماعیل بیگ، گوی مسجید، مسجد زرگرلر، مسجد قرمز، مکان های تفریحی خانیم باغی و پارک ملی، معماری صخره ای صور، موزه مردم شناسی بناب.

 تبریز : ارگ علیشاه، بازار تاریخی تبریز، باغ فتح آباد، برج آتش نشانی، برج خلعت پوشان، بقعه صاحب الامر، تفرجگاه ائل گلی، پل آجی چای، پل قاری کورپوسی، حمام نوبر، خانه اردوباری، خانه امیر نظام گروسی، خانه بلورچیان، خانه بهنام، خانه حیدرزاده، خانه شربت اوغلی، خانه کوزه کنانی، خانه گنجه ای زاده، خرابه های مقبره دوازده گوشه غازان پسر ارغوان،  خانه اعیانی، خانه مشروطیت یا همان موزه مشروطیت، ربع رشیدی، عمارت شهرداری، کاروانسرای گویچه بئل، گورستان پنبه شلوار، گورستان شادباخ مشایخ، مسجد کبود، مسجد شاه طهماسب صفوی معروف به مسجد صاحب الامر، مقبره الشعرا، موزه آذربایجان، موزه شهر و شهرداری، موزه استاد شهریار، موزه عصر ایلخانی، موزه سنجش، موزه قاجار.

جلفا : امام زاده محمد در روستای نوجه مهر، امام زاده شعیب، امام زاده اسماعیل، پل ضیاالملک نخجوانی، حمام عباس میرزای قاجار، حمام کردشت، قلعه کردشت، قلعه علی بیک، کل تپه یا تپه خاکستر کلیسای سن استپانوس ، گور قلعه یی.

سراب : بقعه شیخ اسحاق، تپه قلعه جوق، چهارطاقی آغیمون، روستای تاریخی لنجوان، سنگ افراشته های قیرخ قیزلار، سنگ نوشته اورارتویی به ویژه سنگ نوشته رازلیقو، سنگ نبشته نشتبان، قلعه آیی قلعه سی، مسجد جامع، مسجد جمال آباد، موزه عشایر سراب. 

  شبستر : آرامگاه شیخ محمود شبستری، بندر شرفخانه در 20 کیلومتری شبستر، تپه قره تپه، مزار پیر رجب، مسجد جامع تسوج شبستر، موزه هدایای خامنه در شهر خامنه از توابع شبستر.

 کلیبر : بقعه شاه قاسم، پل خداآفرین، حمام قدیمی داخل شهر، قصر وینه، قصر آیینه لو، قلعه بابک خرمدین، قیز قلعه سی، قلعه بز، قلعه یزید، قلعه فرخی، کاروانسرای شاه عباس.

   مراغه : آرامگاه اوحدی مراغه ای، بقعه سید محمد عطا الله،  تپه گل تپه، تپه سرگیزه، تپه چخماق، تپه قرلار تازه کند قره ناز، تپه چوانباغ، تپه قزل ارسلان، پل خانقاه، پل مردق، رصدخانه، سرای حسینی، سرای خواجه ملک، سرای صدر کبیر، گنبد کبود، گنبد مدور، کلیسای هوانس، مسجد طاق، مسجد ملا رستم، مسجد معزالدین، مسجد جامع، مسجد زنجیرلی، مسجد شیخ تاج، معبد مهر، مقبره آقالار و موزه سنگ نگاره ها، موزه مراغه. 

 مرند : آتشکده مانداگارانا، امام زاده احمد، امام زاده ابراهیم، بازار کوزه فروشان، تپه باستانی سیوان، روستای ملایوسف، روستای کندلج، طاق و قلعه هلاکو، کاروانسرای مرند، مسجد بازار، مسجد جامع. 

 میانه : امامزاده محمد، بقعه و مناره امامزاده اسماعیل، قیزکورپی سی یا پل دختر، قیز قالاسی یا قلعه دختر، قلعه نجف قلی خان، کاروانسرای جمال آباد، مسجد سنگی ترک. 

ورزقان :مسجد جامع خاروانا،خانه امير ارشد،كتيبه ي سقندل،قلعه تاریخی جوشین،امامزاده سيدخليل جوشون،آغجا‌ قلعه،گنبد الله الله،روستاي تاریخی آستمال،روستاي كرينگان ،تپه داش‌باشي(ارمني گوللویی)

هشترود : بقعه شیخ بایزید بسطامی، قلعه ضحاک یا فاناسپا، مسجد جامع هشترود.

    هریس : بقعه شیخ اسحاق، پل تاریخی ونیار، گورستان هیق.

نگاهی گذرا به نقاط تفریحی و گردشگری آذربایجان شرقی

 استان آذربایجان شرقی به دلیل دارا بودن قلعه های متعدد یکی از نقاط بالقوه گردشگری ایران محسوب می شود دژ هایی که گواه اقتدار و تمدن ایرانیان مقیم این سرزمین در طول تاریخ است.

قلعه ضحاک در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی در ایران واقع شده‌ این دژ تاریخی، احتمالاً بازمانده‌ای از دوران اشکانیان یا معبدی زرتشتی و یا محلی برای پادگان نظامی محلی بوده‌است.

طاق این دژ، در کنار آثار به جا مانده در تپه میل ورامین، از نمونه‌های معماری روزگار اشکانی است که بعدها به شکلی کامل‌تر و شکوهمندتر در طراحی ایوان خسرو در تیسفون دیده می‌شود.

قلعه ضحاک اولین بار در سال 1971 توسط یک هیئت باستان شناسی آلمانی بررسی شد. آثار برجای مانده از برج‌های نیم استوانه‌ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها که از سنگ‌های مکعب مستطیلی است، نشان دهنده قدمت بنا تا دوره ساسانی است ولی سفال‌های به دست آمده نشان دهنده سده‌های ششم و هفتم هجری است.

این قلعه در بالای تونل راه آهن تهران تبریز مابین دو رود قرانقو و شورچای قرار دارد. با توجه به آثار جای مانده، این قلعه از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوران تیموریان بر پا بوده است و در دوره اشکانیان بسیار پر رونق بوده است.

قلعه ضحاک همان قلعه اژدهاک مادها است و آثاری هم از دیوارچینی اورارتوییان در آن دیده می شود. برجهای دیده بانی اشکانی قلعه هم چنان سالم مانده اند.

قلعه جمهور یا دژ بابک کلیبر

قلعه جمهور معروف به دژ بابک در 50 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در ارتفاعات غربی شعبه‌ای از رود بزرگ قره سو قرار دارد؛ منطقه‌ای که به نام کلیبر معروف است. دژ بابک خرمدین، دژی است بر فراز قله کوهستانی در حدود 2300 تا 2700 متر بلندتر از سطح دریا. اطراف این قلعه را از هر طرف دره‌های عمیقی با 400 تا 600 متر عمق فرا گرفته است و تنها از یک سو راهی باریک و صعب العبور جهت دسترسی به این قلعه وجود دارد.

قلعه بابک که به نام‌های قلعه بابک، دژ بابک، بذ و قلعه جمهور هم معروف است دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرم‌دین بوده است که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است.

مسافت راه کلیبر به قلعه با اینکه از 3 کیلومتر تجاوز نمی کند ولی بسیار دشوار است و به هنگام عبور باید گردنه ها و گذرهای خطرناکی را پشت سر گذاشت. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور 1 نفر را دارد و دو نفر به سختی می توانند از آن بگذرند.

فاصله این معبر تا باروی قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار دارد. از همین نقطه است که صعوبت راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره کننده آن بیننده را به اعجاب وا می دارد. امتداد بصری معبر در نهایت به دروازه قلعه ختم می شود و دقیقاً در راستای آن قرار دارد که باعث می شود ورود هر تازه وارد و سپاهی و غیره از طریق دو برج دیده بانی در سمت دروازه ورودی قابل رؤیت باشد.

داش قلعه سی عجب شیر(قلعه ضحاک عجب شیر)

قلعه ضحاک در شهرستان عجب شیر با بیش از سه هزارسال قدمت بر فراز کوه «منفرد» با ناگفتنی های بسیار و حکایتهای زیاد، از مکانهای مهم اقوام مانایی و مادها بوده است .

این قلعه در شهرستان عجب شیر در آذربایجان شرقی یکی  از مکانهای دیدنی است که در ارتفاع 2300متری از بستر رودخانه «قلعه  چای » در دوران تاریخ کهن ایران زمین پا برجا بوده و آثار زیادی در داخل و پیرامون خود از دوران هخامنشیان ، اشکانیان ، ساسانیان وعصر تمدن اسلامی به یادگار دارد.

قدمت قلعه ضحاک به اقوام مانایی ومادها برمی گردد و برای آن در تاریخ نامهای متعددی از جمله ضحاک ، اژدهاک، قیز قلعه سی، داش قلعه سی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی ذکر شده است. قلعه ضحاک را می توان پس از 1/5ساعت صعود از تخته سنگهای لغزنده و معابر پلکانی صعب العبور به شکل بنایی با طاق قوسی از سنگ خارا با لایه ای از کاشیهای لاجوردی مشاهده کرد.

این قلعه که به عنوان یک دژ استفاده می شد، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن مزین به کنده کاریهای متعدد است. این قلعه دارای مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب ، سالن شورا، حمام و دهها آثار حاشیه ای است.

قلعه‌ ضحاک ‌عجب شیر از آثار ارزشمند و مورد وثوق گردشگران بوده و در آن تک‌ حفره‌هایی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ تمام‌ آن‌ را در صخره‌های‌ عمودی‌ کوه‌ کنده‌ شده است.

علاوه‌ بر این آثار در این قلعه برجی‌ وجود دارد که از خشت‌، بر پایه سنگی‌ ساخته‌ شده‌ و صرفنظر از استحکامات‌ دروازه قلعه‌ ، تنها برج‌ دفاعی‌ آن به‌ شمار می‌رود چرا که اطراف‌ قلعه ‌، پرتگاه‌ بوده و نیازی‌ به‌ استحکامات‌ بیشتری نبوده‌ است‌.

قلعه پشتو

قلعه تاریخی پشتو بر روی یکی از کوه های بلند به نام " هشته سر " ( هشت سر ) در 12 کیلومتری بخش هوراند و 50 کیلومتری شمال شرقی اهر واقع است .

این قلعه تنها یک راه باریک برای ورود دارد و در سه سمت دیگر آن پرتگاه های مخوفی دیده می شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته است. قلعه پشتو بسیار قدیمی است و قدمت آن به دوره های اشکانی و ساسانی می رسد. این قلعه یکی از دژهای مورد استفاده بابک خرمدین بود.

غالب دژهای منطقهٔ ارسباران از یک‌دیگر قابل رویت هستند و احتمالاً این دژها در ادواری و از جمله دورهٔ جنبش خرمدینان آذربایجان که به احتمال قوی در تصرف آنان بوده‌اند به واسطهٔ علایم آتش‌های شبانه با همدیگر ارتباط پیدا می‌کردند.

قلعه جوشین ورزقان

قلعه جوشین در 26 کیلومتری غرب ورزقان و 6 کیلومتری روستای جوشین و در قلب محال تاریخی دیزمار ارسباران به مرکزیت شهر باستانی خاروانا در یک منطقه کوهستانی سخت‌گذر در بالای یک کوه مرتفع قرار گرفته‌است.

قلعه بر فراز کوهی است که سه طرف آنرا شیب های دیوارمانند احاطه کرده است و تنها راه ارتباطی آن یک گذر کوهستانی تنگ است که فقط یک یا دو نفر می توانند به زحمت از آن بالا روند، به این علت نگاهبانی و دفاع از این قلعه حتی با تعدادی معدود هم ممکن بوده است.

این قلعه در حمله اعراب به ایران یکی از مراکز مقاومت بود. سفالهایی که در محوطه قلعه پیدا شده مربوط به هزاره اول قبل از اسلام و قرون اولیه اسلام تا قرن ششم هجری قمری است. 

از دیگر قلعه های متعدد آذربایجان شرقی می توان به قلعه هلاکو خان و آوارسین اشاره کرد.

منابع: ایران / مهر / تسنیم

مطلب مرتبط :

ديدني‌هاي آذربايجان شرقي، ميزبان گردشگران نوروزي

جنگل‌های ارسباران بهشت گمشده ایران‌ زمین

منطقه چيچكلي - چيچكلو

ظرفیت های گردشگری منطقه آزاد ارس در شمال غرب ایران

آثار و جاذبه های گردشگری آذربایجان شرقی پاسخگوی نیاز گردشگران

تصاوير پانوراما از اماكن ديدني تبريز

طبیعت آذربایجان