چالش های قابل تصور مجتمع معدنی مس سونـگون

( مدیریت بحران یا بحران مدیریت؟؟) (قسمت پنجم)

پژواک اندیشه :شاید واژه معدن یک واژه نامانوس برای اکثریت افراد باشد و امکان درک کامل آن برای بسیاری از افراد وجود نداشته باشد. تصوری که بسیاری از افراد در ذهن خود دارند این هست که همیشه عده ای کارگر در معادن زیرزمینی زغال سنگ با دست و صورت سیاه و آغشته به زغال در حین کار هستند. اما واقعیت چندان هم به این شکل نیست و در کشورهای مدرنیزه صنعت معدنکاری به حدی پیشرفت نموده که میزان تولیدات معدنی بصورت تمام مکانیزه و با حداقل تلفات انسانی انجام می گیرد. با توجه به موقعیت مجتمع معدن مس سونگون در شهرستان ورزقان شاید بر این باور باشیم که واژه معدن برای ما چه آنهایی که مستقیم در آن مشغول به فعالیت هستند و چه افراد دیگر، کاملا مانوس و جا افتاده است.

صنعت معدنکاری در کشورهای پیشرفته جز صنایع خاص و استراتژیک محسوب می شود و سیستم های مدیریتی حاکم بر آن بطور تخصصی و منطبق بر ضوابط خاص تعیین و اداره می شوند. به عنوان اطلاعات عمومی خوانندگان به عرض برسانم که کامپیوتری که الان در دست ماست و از آن به عنوان ابزاری برای توهین به اشخاص و ایجاد وبلاگ های بی هویت و با سیستم مدیریتی مجعول مورد استفاده قرار می دهیم اولین بار توسط یک مهندس معدن ابداع و نوآوری شده است و این نشان از ویژگی بالای مهندسین معدن در سیستم های پیچیده مدیریتی می باشد.

اما متاسفانه در شهرستان ورزقان با توجه به سیستم مدیریتی و نظارتی ضعیف که بعضا هم خود ما در گزینش و انتخاب برخی مسئولین محکوم هستیم، باعث شده تا سیستم مدیریتی معدن مس سونگون نیز دستخوش تغییرات غیر متخصصانه و متاثر از سیاست زدگی غلط باشد. این تغییر و تحول ها مستقیما منفعت شهرستان ورزقان را در رابطه با پیشرفت و توسعه طرح های کوتاه مدت و بلند مدت تحت تاثیر قرار می دهد. سیستم های مدیریتی در راس مجتمع معدن مس سونگون با وجود دارا بودن تخصص لازم در صنعت معدنکاری به جهت غیربومی بودن بعضا با مسئولین سیاسی منطقه در برخی امور زاویه پیدا می کنند که در این موارد بهتر است منفعت شهرستان در اولویت تصمیم ها مد نظر قرار گیرد اما واقعیتی که مشاهده می شود همیشه این طور نبوده و تصمیمات و منافع شخصی منافع عمومی را تحت شعاع خود قرار داده است. در حال حاضر به علت نبود مهره های کاربلد بومی در امور مدیریتی معدن بعضا مشاهده می شود که برخی افراد با تخصص نامربوط  و تحت برخی فشارها در جایگاهی قرار می گیرند که از تاثیر خاص و شان آن جایگاه نمی توانند متناسب با پیشبرد اهداف توسعه ای و سیاسی منطقه مدیریت های لازم را اعمال نمایند و این قضیه بعضا تا حدی بیخ پیدا کرده که این روزها ما به جای مدیریت بحران در منطقه بیشتر شاهد بحران مدیریت هستیم.

تاثیر صنعت معدنکاری در دنیا تا حدی هست که در همه انقلاب های سیاسی بلافاصله ملی نمودن این صنعت جز اولویت ها می باشد. برای مثال و توضیح بیشتر گریزی به انقلاب های انجام گرفته در جهان در قرن اخیر می پردازیم:

کشور شیلی جز یکی از کشورهای غنی از معدن بوده و هم اکنون یکی از بزرگترین معادن مس جهان در آن کشور واقع می باشد. ایالات متحده آمریکا جز کشورهایی بود که گوشه چشمی به منابع معدنی کشور شیلی داشت. بعد از انقلاب و استقلال کشور شیلی و بلافاصله با ملی نمودن صنعت معدنی در این کشور دست آمریکا از مواد معدنی شیلی کوتاه شد. در چنین شرایطی آمریکا برای تامین منابع معدنی خود به دنبال اکتشاف و پی جویی در کشورهای دیگر برآمد. کشور هدف بعدی ایران بود و در این بحبوحه بود که مجتمع معدنی مس سرچشمه کرمان توسط مهندسان امریکایی پی جویی و اکتشاف شد. اما به لطف خدا و با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و هم چنین با ملی شدن صنعت معدنی بلافاصله اختیارات و مدیریت این منابع بطور مطلق در اختیار متخصصین امر قرار گرفت. اما در منطقه ورزقان نیز بعد از روی کار آمدن مسئولان نظارتی و تغییر و تحول شاهد استقلال این واحد معدنی در منطقه بودیم اما با شکل و صورتی متفاوت و به این شکل که استقلال ما از استقلال منطقه ای به استقلال استانی تغییر وضعیت پیدا نمود. سیستم مدیریتی مجتمع معدن مس سونگون در سال های قبل توسط سیستم نظارتی شهرستان ورزقان مورد ارزیابی قرار می گرفت اما در سال های اخیر و آینده دیگر سیستم مدیریتی معدن توسط سیستم نظارتی استانی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت که شاید نقش مسئولان خود شهرستان ورزقان در این بین بیشتر محسوس نباشد.

با وجود ملی بودن صنایع معدنی در کشور ما به هرحال سهمی از درآمد خالص معدن باید در قالب حقوق دولتی به منطقه ای که معدن در آن واقع شده است، پرداخت شود. با مدیریت بهتر این منابع می توان چندین هزار شغل مستقیم و غیر مستقیم در قالب فازهای مختلف تعریف نموده و اجرایی کرد. از جمله فازهای توسعه می توان به موارد زیر اشاره نمود :گسترش محدوده اکتشافی، احداث کارخانه ذوب و ایجاد پژوهشکده مطالعات مواد معدنی و ...

منابع معدنی جز منابع محدود هستند و از طرفی این صنعت دارای چارت مشخص در رابطه با جذب نیروی کار است. اما با اعمال سیستم مدیریتی ضعیف و مغرضانه پایداری بلند مدت این گونه صنایع تحت تاثیر قرار می گیرند بطوریکه با نوسان قیمت جهانی مواد معدنی و فرآورده های آن هر لحظه امکان ورشکستگی برای چنین صنایعی وجود دارد. البته استفاده از نیروی غیرمتخصص و سیستم مدیریتی غیرهمسو با سیاست های منطقه بعضا هم شوک های مخصوص به خود را دارد و ممکن هست کشمکش های سیستم مدیریتی با سیستم های نظارتی منجر به تعطیلی طرح های توسعه ای مجتمع و منطقه  گردد.

از خوانندگان محترم دعوت می شود نظرات خود را پیرامون مطلب بالا اعلام نمایند.