شهرستان ورزقان یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. مرکز آن شهر ورزقان است. این شهرستان از دو بخش مرکزی و بخش خاروانا تشکیل شده‌است. جمعیت این شهرستان در سرشماری سال ۱۳۸۵–۴۸٫۱۱۲ برآورد شده‌است که ۴٫۰۸۸ نفر از آن یعنی ۵/۸ درصد در مرکز شهرستان ساکن اند. این شهرستان از سمت شرق به شهرستان اهر، از سمت غرب به شهرستان‌های مرند و شبستر. از سمت شمال به شهرستان‌های کلیبر و جلفا و از سمت جنوب به شهرستان تبریز محدود شده‌است. این شهرستان سابقاً یکی از بخش‌های شهرستان اهر بوده‌است. نام دیگر شهرستان ورزقان ارسباران است و این نام به دلیل واقع شدن بسیاری از جنگل‌های ناحیهٔ سرسبز ارسباران در این شهرستان است. امروزه قسمتی از قدیمی ترین منطقه قره داغ که به دیزمار ارسباران موسوم است تحت عنوان دیزمار مرکزی “(بخش خاروانا)” تابع این شهرستان می‌باشد.

متن کامل را به همراه اندازه بزرگتر نقشه دهستان های شهرستان های ورزقان در ادامه مطلب مشاهده نمایید...

این شهرستان که به علت بخش بودن زیاد مورد توجه قرار نمی‌گرفت و در محرومیت به سر می‌برد. پس از جدا کردن بخش مواضع خان (خواجه) از ورزقان و الحاق آن به شهرستان هریس، بخش دیزمار شرقی (مردانقم) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان خداآفرین، دیزمار غربی (سیه رود) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان جلفا و … به‌موجب جلسه مورخ ۱۳۸۰٫۷٫۱ هیئت وزیران و بنا به پیشنهاد شماره ۱٫۴٫۹۰۰۷۴ مورخ ۱۳۷۹٫۱۲٫۲۳ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ـ مصوب ۱۳۶۲ ـ اصلاحات تقسیماتی زیر را در استان آذربایجان شرقی تصویب نمود: بخش‌های ورزقان و خاروانا از شهرستان اهر منتزع و به شهرستان تبدیل و به عنوان «شهرستان ارسباران» شناخته شود. مرکزیت شهرستان ارسباران درشهر ورزقان خواهد بود این شهرستان شامل بخش‌های زیر می‌باشد: الف: بخش مرکزی به مرکزیت شهر ورزقان مشتمل بر دهستانهای: ۱ـ ازومدل شمالی ۲ـ ازومدل جنوبی ۳ـ بکرآباد ۴ـ سینا. ب: بخش خاروانا به مرکزیت شهر خاروانا مشتمل بر دهستانهای: ۱ـ ارزیل ۲ـ جوشین ۳ـ دیزمار مرکزی. در سال ۱۳۸۰ با پیگیری‌های شبانه‌روزی مسئولین وقت، به شهرستان ارتقاء یافت و در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۸۰ مراسم افتتاح با حضور استاندار وقت و سایر مسئولین استانی و محلی برگزار گردید. در این مراسم مردم شریف و انتظار کشیده منطقه ورزقان به شادمانیها پرداختند و گوسفند و گاو قربانی کرده و نماز شکر به جای آوردند از آن تاریخ چهره سیاسی و اقتصادی شهرستان تغییر یافت ادارات و نهادها مستقل گردیدند و آرزوی دیرینه مردم دیار ستارخان، علامه جعفری، آیت‌الله علیاری و چندین رجال خوشنام این سامان برآورده گردید. لازم به یادآوری است که این بخش با منطقه کرج به بخش تبدیل شده و به علل کم توجهی رژیم گذشته در محرومیت مانده بود. شهرستان ورزقان منطقه معدن خیز بوده و انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این دیار یافت شده و کشف خواهد گردید و از نظر سوق‌الجیشی و اقتصادی مهم‌ترین و غنی‌ترین منطقه کشور محسوب می‌شود.

مردم ورزقان مانند دیگر شهرستان‌های آذربایجان شرقی ترکی آذربایجانی و همچنین تاتی هستند.

اکتشافات اصولی مس سونگون از سال ۱۳۶۶ آغاز و بعد از طی مراحل مختلف اکتشافی به همت مهندسین جوان و با انگیزه کشور و همت مسئولین منطقه‌ای و کشوری این کانسار به عنوان معدن پرذخیره شناخته و از سال ۱۳۷۵ در بودجه کشور دارای ردیف اعتباری شد و توجه دولت باعث پیشرفت مناسب عملیات اجرائی گردید کارخانه مس سونگون ورزقان که در سال ۱۳۸۶ هجری شمسی فعالیت خود را آغاز کرده‌است بعد از کارخانه مس سرچشمه (کرمان) دومین کارخانه تولید مس در ایران است و این به دلیل قرار گرفتن معدن مس در این منطقه‌است. در این معدن بیش از ۴۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار ریالی و ارزی هزینه شده و برای تکمیل پروژه‌های موجود و اجرای پروژه‌های جانبی هزاران میلیارد بودجه ریالی و ارزی نیاز می‌باشد از جمله آن پروژه‌ها ذوب مس و پالایش آن، تولید مولیبدن، استحصال طلا و نقره و… می‌باشد. این معدن دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس می‌باشد و عناصر همراه آن مولیبدن، طلا، نقره، رینیوم و … است. در این شهرستان مناطق دیگری مثل: خوینرود، بالوجه، طویل، کالیجان، شرف‌آباد، اندریان، آستامال، آوان، گوتلر، اوزی و … دارای کانسارهای متنوعی مثل مس، طلا، نقره و … می‌باشد. از این میان معدن طلای اندریان به بخش خصوصی فروخته شده و در واقع از اختیار مردم خارج طرح مس سونگون با هدف استخراج معدن به روش نوین و تولید کنسانتره مس با عیار ۳۰٪، جهت تغذیه صنایع مولد کشور و رسیدن به ارزش افزوده با لاتر انجام می‌گیرد. از دیگر دستاوردهای مهم این طرح انتقال دانش فنی، صرفه جویی ارزی و اشتغال زایی است.

معدن مس سونگون در شمال غرب ایران، در استان آذربایجان شرقی، ۱۳۰ کیلومتری شمال تبریز، ۷۵ کیلومتری شمال غرب اهر و ۳۰ کیلومتری شمال ورزقان در همسایگی جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان قرار دارد.

مختصات جغرافیایی منطقه، ۴۶درجه و ۴۳ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۴۲ دقیقه عرض شمالی می‌باشد.

کانسار مس سونگون به‌طور متوسط نسبت به سطح دریا دارای ارتفاع متوسط ۲۰۰۰ متر، حداکثر ارتفاع در کانسار مس سونگون (چراغلو) ۲۷۰۰ متر از سطح دریا و عمیق‌ترین ارتفاع ۱۶۲۵ متر نسبت به سطح دریا می‌باشد.

محدود کننده‌های کانسار مس سونگون شامل: رودخانه سونگون چای در شرق کانسار و رودخانه پخیر در شمال کانسار می‌باشد، که پس از پیوستن به هم در میان کافه به رودخانه ایلگینه چای می‌پیوندد که نهایتاً به رودخانه ارس می‌ریزد.

راه دسترسی اصلی معدن از طریق جاده آسفالته تبریز-ورزقان-سونگون و راه دسترسی دوم از طریق جاده تبریز-سیه رود-ملک قضات – خاروانا- ورزقان-سونگون میسر است.

نقشه روستاهای شهرستان ورزقان شامل ۷ روستا می شود.

نقشه ها شامل نقشه روستای ارزیل، نقشه روستای ازومدل جنوبی، نقشه روستای ازو مدل شمالی، نقشه روستای بکر آباد، نقشه روستای دیزمار مرکزی، نقشه روستای جوشین، نقشه روستای سینا می شود.

این نقشه ها توسط معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰ تهیه شده است.