معدن مسی که چرخش برای آذربایجان نمی‌چرخد

گردش مالی سالانه بالغ بر 10 هزار میلیارد ریال و بودجه سالانه 4 هزار میلیارد ریال رقم مالی در دست و اعلام شده مجتمع مس سونگون تا سال گذشته بود، اما باید دید سهم آذربایجان‌شرقی از این همه تولید و گردش مالی چیست که باید گفت هیچ و حتی صفر .

اواخر سال گذشته بود که زمزمه‌های تشکیل شرکت مس آذربایجان به گوش رسید و به این منظور شرکتی هم تشکیل و هیئت مدیره آن منصوب شد حتی مقرر شد تا نیمه نخست امسال استقلال شرکت مس سونگون در قالب شرکت مس آذربایجان روی دهد.

مهمترین هدف تشکیل این شرکت انتقال امور مالی مربوط به معدن مس سونگون به ورزقان و آذربایجان‌شرقی بود که متاسفانه با وجود وعده‌های داده شده تاکنون نه تنها این امر اتفاق نیفتاده بلکه سنگ‌اندازی‌های متعددی نیز برای اتفاق نیفتادن آن با ابزار قرار دادن بسیاری از نهادها از جمله محیط زیست صورت گرفته و در آخرین اظهار نظر نیز غیراقتصادی و نداشتن توجیه اقتصادی سونگون را بر سر زبان‌ها انداختند.

در ادامه مطلب مطالب و تصاویری را پیرامون این موضوع آوردیم که مطالعه آنها خالی از لطف نمیباشد ...

نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی در این زمینه به فارس گفت: نقش کلیدی مس سونگون در توسعه اقتصاد همه‌جانبه آذربایجان غیرقابل انکار است برای همین خواستار دادن اختیارات این کلید به خود آذربایجان‌شرقی هستیم .

محمداسماعیل سعیدی تاکید کرد: برای این منظور نباید فقط حرف زد بلکه به معنی واقعی اختیارات این مجتمع به خود استان باید داده شود به طوریکه امور مالی اعم از سرمایه اولیه، گردش مالی، اعتبارات تخصیصی و ... باید از سوی شرکت ملی مس به استان واگذار شود .

وی، از خاک خوردن اعتبارات اختصاصی به طرح‌های توسعه‌ای مس سونگون در حساب‌های شرکت ملی مس خبر داد و اظهار کرد: اعتبار طرح‌های توسعه‌ای نظیر طرح پالایش، ذوب، فاز دوم تولید کنستانتره و ... در حساب‌های شرکت ملی مس هستند که اگر این منابع مالی به مجموعه تزریق و در اختیار این مجتمع قرار گیرد نه تنها زیان‌ده نخواهد بود بلکه اقتصاد منطقه، استان و حتی کشور را متحول خواهد کرد.

سعیدی افزود: اگر شرکت ملی مس این سرمایه‌ها و دارای‌های را برای خودش نگه دارد و بخواهد با چند برگ کاغذ واگذاری مس سونگون به استان را رسمیت بخشد خیلی اتفاقات ناخوشایندی برای این مجتمع معدنی خواهد افتاد .

وی ضمن یادآوری تاسیس شرکت مس آذربایجان اضافه کرد: تاسیس این شرکت با اهداف یاد شده صورت گرفت اما هیچ‌کدام از وعده و وعیدهای مسئولان و در راس آن مسئولان شرکت ملی مس تا به امروز محقق نشده در حالیکه براساس این وعده‌ها حداکثر تا تیرماه امسال تمام مسائل مربوط به مس سونگون به خصوص گردش مالی این مجتمع معدنی به استان منتقل می‌شد.

این نماینده مجلس نهم با اشاره به جلسه‌ای که نمایندگان استان با مسئولان شرکت ملی مس داشتند، گفت: در این جلسه محور سخنان کارشناسان و مسئولان این شرکت فقط بر زیان‌ده و نداشتن توجیه اقتصادی سونگون می‌چرخید تا جایی که اعتراض تمام نمایندگان را به دنبال داشت حال چرا بعد از چند دهه تولید و استخراج مواد معدنی از سونگون، کارشناسان شرکت ملی مس به این نتیجه رسیده‌اند، پرسش بی‌جوابی است که باید جواب داده شود.

وی تاکید کرد: آیا قبلاً مطالعات بر روی این مجتمع معدنی صورت نگرفته بود که حالا و آن هم در زمانی که آذربایجان‌شرقی خواهان تمرکز فعالیت‌های این مجموعه در استان است، زمزمه زیان‌ده بودن آن شنیده می‌شود .

سعیدی در ادامه گفت: مس آذربایجان زیان‌ده را به خود ما تحویل بدهید.

چرا مس سونگون زیان‌ده را دو دستی چسبیده‌اید

عضو کمسیون صنعت، معدن و تجارت مجلس نیز درباره حرف و حدیث‌هایی که حوالی مس سونگون وجود دارد، اظهار کرد: متاسفانه شرکت ملی مس سعی در زیان‌ده نشان دادن مس سونگون دارد و حتی موضوع تعطیلی این مجموعه را در جلسه‌ای علناً مطرح کرد که تمام نمایندگان آذربایجان‌شرقی به این موضوع اعتراض کردند.

علی علیلو افزود: ما نیز عنوان می‌کنیم همین شرکت که عنوان می‌کنید زیان‌ده است و زیرمجموعه‌های آن را به ما تحویل دهید تا خودمان آن را به سوددهی برسانیم.

وی، از مسئولان شرکت ملی مس پرسید اگر این مجموعه زیان‌ده است چرا از تحویل آن خوداری می‌کنند و آن را دو دستی چسبیده‌اید؟

علیلو اظهار کرد: با مدیریتی توانمند و کاری می‌توان بهره‌وری و درآمدزایی مس سونگون و آذربایجان‌ را تضمین کرد چرا که ضعف و سوء مدیریت تنها مشکل این مجموعه است و این موضوع حکایت از ضعف و سوءمدیریت دولت دارد.

وی، گریزی نیز به تحریم‌ها که استخراج معدن مس را انبارنشین کرده، زد و اضافه کرد: ما در دولت قبلی و در اوج تحریم‌ها که تمام درها بسته بود، در مس سونگون مشکلی از بابت تحریم و نداشتن امکان صادرات را مشاهده نکردیم حالا که تمام درها را باز کرده‌ایم و تحریم‌ها را برداشته‌ایم، حرف از انبارنشینی تولیدات این مجموعه می‌زنند، به فرض همین استدلال هم وجود داشته باشد اصلاً ما چرا باید مواد خام را به بازارهای صادارتی عرضه کنیم، چرا توسعه صنایع پایین‌دستی مس و تبدیل این محصول به محصول نهایی در برنامه کاری قرار نمی‌گیرد.

نماینده مردم شبستر در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: نمایندگان آذربایجان‌شرقی به هیچ عنوان اجازه نخواهند داد تعطیلی این مجموعه رخ دهد.

جلوگیری از خروج مواد خام تولیدی در سونگون

مورد دیگری که بارقه امید را در رسیدن قطره‌ای عواید حاصل از دریای مس سونگون به ورزقان و استان را به وجود آورد، موضوع فراهم آوردن زمینه تولید سالانه 100 هزار تن مس کاتدی از کنستانتره تولیدی در مس سونگون تا سال 96 بود

برای این منظور باید پروژه کارخانجات تولید مس کاتدی در سونگون تا زمان یاد شده احداث شود و این می‌تواند زمینه جلوگیری از خروج مواد خام تولیدی در سونگون را فراهم کرده و مهمتر از همه اشتغال و ارزش افزوده را عاید استان کند.

به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده بعد از گذشت نزدیک به 30 سال هنوز نمی‌خواهند عواید حاصل از فعالیت‌های این مجتمع عظیم معدنی عاید استان و شهرستان‌های منطقه شود، مطمئناً این نقل و انتقال تحول و توسعه‌های سازنده‌ای را از همه جهات به خصوص از بابت اقتصادی برای منطقه به دنبال خواهد داشت و حتی با توجه به پیش‌بینی‌هایی که در مورد ذخایر این مجتمع معدنی می‌شود، می‌تواند تامین‌کننده مواد مورد نیاز صنایع پایین‌دستی کشور در حوزه مواد استخراجی باشد و حتی مرزها را درنوریده و به بازارهای جهانی وارد شود .

امیدواریم وزیر صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولی این امر با دید فراجناحی و سیاسی زمینه بهره‌مندی مردم منطقه و به خصوص خود ورزقان را از عواید حاصل از این مجتمع عظیم معدنی را فراهم آورد .

معرفی ظرفیت های معدن مس سونگون ورزقان :

معدن مس سونگون، معدنی روباز و بزرگ

مس سونگون در 130 کیلومتری شمال‌شرقی شهر تبریز، 40 کیلومتری فاصله هوایی شمال غرب اهر و 30 کیلومتری شمال ورزقان واقع شده است. معدن مس سونگون بر روی کمربند جهانی مس موسوم به کمربند آلپ-هیمالیا قرار دارد.

این طرح در یک منطقه کوهستانی با متوسط ارتفاع 2 هزار متر بالای سطح دریا واقع شده و در شمال باختری ایران بر روی کمربند ماگمایی البرز- آذربایجان قرار دارد.

توده نفوذی سونگون بر روی رشته کوه‌های «قره‌داغ» و «ارسباران» قرار گرفته، این رشته کوه‌ها با 80 کیلومتر عرض بخشی از کمربند آندزیتی آلپ ـ هیمالیا هستند. رشته کوه‌های مزبور از سمت شرقی از انتهای کوه‌های تالش، جنوب شهرستان "گرمی" آغاز شده و با روند غربی - شرقی از سوی غرب به رشته کوه‌های قفقاز در جمهوری ارمنستان و نیز آناتولی در ترکیه ملحق می‌شوند، در واقع این رشته‌کوه‌ها دنباله رشته کوه‌های قفقاز هستند.

معدن‌کاری و استخراج ماده معدنی مس از کانسار سونگون شامل دو دوره مجزای باستانی و سده اخیر می‌شودکه در دوره باستانی به احتمال زیاد معدن کاری در سونگون قبل از اسلام (ساسانیان) و بعد از اسلام رونق داشته است.

وجود آثاری از سکونت مانند قطعات سفالینه، گورهایی با ویژگی‌های غیراسلامی و کوره‌های ذوب در منطقه سونگون و نیز مناطق اطراف از جمله شواهد دلالت‌کننده بر این ادعا است.

در دوره اخیر و براساس تاریخ مدون معدن‌کاری در ناحیه اهر مشخص شده که این معدن از سال 1290 هجری شمسی، اواخر دوره قاجاریه رسماً آغاز به کار کرده به طوریکه این امر با ورود زمین‌شناسان و معدن‌کاران روسی به معدن در سال 1290 هجری شمسی در زمینه اعطای امتیاز بهره‌برداری از معادن کوه‌های «قره‌داغ» ناحیه اهر از سوی دولت قاجاریه به آنها شکل گرفته است.

معدن مس سونگون در واقع یک معدن رو باز بزرگ است که دومین معدن بزرگ ایران از نظر مقدار ذخایر است اما به دلیل شرایط توپوگرافی معدن‌کاری در این منطقه سخت است که ذخیره و عیار بسیار مطلوب، این سختی را آسان کرده است.

کل ذخیره قابل استخراج معدن که تاکنون اکتشاف شده، 420 میلیون تن با عیار خاک معدن 0.65 درصد است، هر سال 14 میلیون تن خاک در مجتمع سونگون فرآوری می‌شود و با این شرایط حداقل 30 سال ذخیره معدن برای استخراج و فرآوری کافی پیش‌بینی می‌شود ولی ذخیره معدن مطمئناً بیشتر از این است و با اکتشافات جدید بیشتر خواهد شد.

با توجه به اکتشافات انجام گرفته و براساس اطلاعات منتشر شده، ذخیره احتمالی این معدن بیش از یک میلیارد تن و ذخیره قابل استخراج آن حدود 800 میلیون تن برآورد شده که در مجموع کل ذخایر قطعی، احتمالی و ممکن در محدوده کانسار سونگون حدود 1،9 میلیارد تن سنگ مس با عیار 67 درصد است.

مجتمع مس سونگون در دو فاز جداگانه برای تولید سالانه 300 هزار تن کنسانتره مس با عیار 30 درصد طراحی شده که اجرای فاز نخست آن با ظرفیت 150هزار تن به دلیل غفلت‌های انجام شده با تاخیر چند ساله در سال 85 صورت آغاز به کار کرده و فاز دوم نیز فعلاً در انتظار اجرایی شدن است.

کارخانه 200 هزار تنی مس کاتد سالانه حداقل به 800 هزار تن کنسانتره مس نیاز دارد که در حال حاضر فقط 150 هزار تن تولید می‌شود و با بهره‌برداری از فاز دوم مجتمع به 300 هزار تن و با اجرای فاز سوم به 500 هزار تن در سال خواهد رسید.

کارخانه ذوب 200 هزار تنی فقط کارخانه ذوب نیست، در کنار آن برای کنترل آلایندگی ناشی از کارخانه ذوب کنسانتره مس که دارای گوگرد هست، واحد تولید اسید سولفوریک ایجاد می‌شود.

کنسانتره مس که ذوب می‌شود 28 درصد مس، 32 درصد گوگرد و 24 درصد آهن دارد. گوگرد موجود در اثر ذوب کنسانتره به گاز SO2 تبدیل می‌شود که اگر در حجم زیاد وارد فضا شود باعث مشکلات زیست محیطی می‌شود، به همین دلیل کارخانه اسید سولفوریک با ظرفیت سالانه 750 هزار تن در برنامه مسئولان این مجتمع قرار دارد که محصول نهایی باارزشی بوده و باعث حفظ امنیت محیط زیست می‌شود.

پروژه‌ دیگر، پالایشگاه کارخانه ذوب است که مس تولید شده در واحد ذوب را پالایش الکترولیزی کرده و به مس 99.99 درصد تبدیل می‌کند.

کارخانجات متعددی در کنار کارخانه ذوب باید تاسیس شود، از جمله کارخانه اکسیژن تا بتواند اکسیژن لازم برای کارخانه ذوب را تامین کند.

در مجتمع مس سونگون حدود 3 هزار نفر به صورت مستقیم کار می‌کنند، با راه‌اندازی فازهای بعدی مجتمع این عدد به 10 هزار نفر خواهد رسید که اشتغالزایی غیرمستقیم این مجموعه را نیز باید به اعداد فوق اضافه کرد.