منطقه آزاد ارس در شمالغرب کشور به پشتوانه مناطق ارزشمند اکولوژیکی حفاظت شده، اقلیم مناسب، منابع غنی آب، ذخیره گاه های بین المللی جنگلی، محیط زیست مطلوب و اماکن تاریخی، دارای ظرفیت های مناسبی برای گردشگری است.

ساحل رودخانه ارس از جلفا تا خداآفرین، کوه هایی سرسبز و سر به فلک کشیده، دشت هایی زیبا، جنگل انبوه، حیات وحشی کم نظیر در کنار آب و هوایی مناسب در روزهای نخستین فصل بهار، در سال های اخیر گردشگران زیادی را به این منطقه کشانده است.

پوشش گیاهی متنوع منطقه شامل نی زار، بوته زار، درختچه های گز و انار، افرا و نسترن، بید، زرشک، گردو، گیاهان مرتعی و دارویی توجه هر گردشگری را برای سفر به این منطقه جلب می کند.

در دشت های این منطقه زیبا، حیواناتی چون آهو، مارال، قوچ، میش، بز، پلنگ و خرس قهوه ای، سیاه خروس، کبک، عقاب طلایی، اردک، حواصیل، اگرت و بوتیمار، قرقاول، طرلان و بالابان دیده می شود.

منطقه حفاظت شده ارسباران که در شمال غربی شهرستان کلیبر و در کناره های جنوبی رود ارس واقع شده در یونسکو به ثبت رسیده و از ارزش های خاص گیاهی و جانوری برخوردار بوده و جاذبه های گردشگری طبیعی ویژه ای دارد.

این منطقه پوشیده از جنگل، استپ و سایر پوشش های گیاهی است.

این محدوده با وسعت 72 هزار هکتار از شمال به اصلاندوز و از جنوب به شهرستان ورزقان و کلیبر و از غرب به جلفا منتهی می شود.

از دیدنی های تاریخی منطقه، کلیسای تاریخی سنت استپانوس در 20 کیلومتری غرب جلفاست که به عنوان نهمین اثر جهانی ایران در ثبت یونسکو در میان کوه ها و درختان سرسبز قرارگرفته است.

بقیه متن را در ادامه مطلب مطالعه نمایید ...

شیوه معماری بنای کلیسای سنت استپانوس، مصالح ساختمانی و تزئینات مفصل آن مؤید این مطلب است که این کلیسا همزمان با کلیساهایی چون طاطائوس در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که به شیوه ارمنی نیز معروف است.

این کلیسا در محوطه ای محصور از درختان و دره سرسبزی واقع شده و حصاری سنگی بنا را احاطه کرده است.

دارای بارویی بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت بند استوانه ای سنگی شبیه دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام است.

کتبیه ای از سنگ ماسه ای سرخ رنگ به خط نستعلیق بر بالای در ورودی و زیر تاق مدخل کلیسا به چشم می خورد که مبنی بر خرید قریه دره شام جلفا توسط عباس میرزا نایب السلطنه فرزند فتحعلی شاه از مجبعلی بیگ نخجوانی به مبلغ 300 تومان و وقف آن به کلیسای سنت استپانوس است.

اخیرا کارهای مرمتی بسیاری جهت استحکام بخشی این بنا و آماده سازی آن برای بازدید جهانگردان توسط میراث فرهنگی آذربایجان شرقی صورت گرفته و جاده سابق آن نیز به نحو مطلوبی تعریض و آسفالت شده است.

با ادامه مسیر جلفا تا کلیسای سنت استپانوس به طول دو کیلومتر، به کلیسای تاریخی ننه مریم در پای کوه های منطقه دره شام می رسیم.

پل ضیاءالملک، نمازخانه چوپان در میان کوه های رسوبی سرخ رنگ حاشیه جاده و کاروانسرای خواجه نظر هم در همین مسیر چشم گردشگران را می نوازد.

کاروانسرای خواجه نظر (عباسی) یکی از 999 کاروانسرای ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی است.

تاورنیه فرانسوی این کاروانسرا را دیده و درباره آن می نویسد: ˈخواجه نظر یکی از ارامنه معتبری بود که از جلفا خارج شد و چون در تجارت ترقی کرد و نزد شاه عباس کبیر و جانشین او شاه صفی اعتبارات حاصل نمود، او را کلانتر ملت ارامنه کردند و به افتخار وطن اصلی خود جلفا 2 کاروانسرای بزرگ در آنجا بنا کرد که هنوز در طرفین رودخانه باقی هستند.

یکصد هزار اکو در آنجا خرج کرد، اما این دوبنای عالی به واسطه فوت بانی ناتمام ماندند.

نمازخانه چوپان هم که در سال 1518 میلادی با سنگ ساخته شده است، دارای یک گنبد کوچکی است که اخیرا مرمت شده و در آن بیش از 10 نفر جای نمی گیرد.

طاق های آن نیز به مانند کلیساها جناغی شکل است.

بقعه سید محمد آقا یکی دیگر از آثار تاریخی و مذهبی منطقه است که نزد مردم از تقدس و احترام بسیار برخوردار است و هر سال کشاورزان پس از برداشت محصول برای زیارت و ادای نذورات خود به این امامزاده می روند.

امامزاده محمد نوجه مهر معروف به سید محمد آقا در روستای نوجه مهر قرار دارد.

مقبره این امامزاده که او را به نوادگان امام موسی کاظم (ع) نسبت می دهد، تجدید بنا شده و دارای ضریح زیبایی است.

از دیگر مراکز تاریخی منطقه آزاد ارس که از زیباترین مجموعه های تاریخی کشور به شمار می رود، حمام و خانه کردشت در 66 کیلومتری شرق جلفاست.

این مجموعه با هشت بنای تاریخی شامل حمام بزرگ، حمام کوچک، عمارت، یخچال، پادگان نظامی، مسجد، دیوانخانه و قلعه جاذبه ای بی نظیر برای گردشگران حاشیه زیبای ارس به شمار می رود.

آبشار آسیاب خرابه در 30 کیلومتری شرق جلفا و در دل حیات وحش کیامکی و یک غار آهکی با طاقدیس ها و ناودیس های شگفت انگیز، فضایی آرام و سرسبز با ترنم ریزش آب از ارتفاع 30 متری هم از مناظر طبیعی منطقه است که در فصل های مختلف سال قابل توجه ارس گردان است.

آسیاب خرابه یا ˈخرابا دییرمانˈ هم یکی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی به حساب می آید.

پیشتر در این محل چند باب آسیاب آبی وجود داشت که با استفاده از این آبشار کار می کردند اما در حال حاضر خرابه ای بیش از آن باقی نمانده است.

روستای اشتبین از جاذبه های این منطقه در 23 کیلومتری امامزاده سید محمد قرار گرفته و دارای خانه هایی مزین به کتیبه ها و گنبدهای مرمرین و باستانی است که جنگلی از میوه های متنوع را در دل خود جای داده و عنوان دهکده سلامت را با خود به همراه دارد.

ادامه مسیر در حاشیه رود ارس به سمت خداآفرین، ارس گردها را با دریاچه سد این شهرستان مواجه می کند و طبیعت بکر و بهشت گمشده ای را در ذهن گردشگران به تصویر می کشد.

شهرستان خداآفرین به عنوان نقطه ثقل ارتباطی قفقاز و ایران علاوه بر تردد کاروان ها تا اواخر دوره قاجار، محل قشلاق و مسیر کوچ عشایر در طول هزاران سال بوده است.

در بین آثار تاریخی این محدوده از منطقه آزاد ارس، عمارت آینالو در مجاورت روستای آینالو و مابین جنگل های زیبای ارسباران خودنمایی می کند.

این عمارت توسط تاجر معروف ارمنی دوران قاجار (طومانیوس) و همزمان با عمارت وینق در سال 1907 میلادی ساخته شده است.

نامگذاری این قصر به نام آئینه لو به خاطر سقف فلزی و درخشندگی بیش از حد آن است و چون مردم برای اولین بار شاهد چنین سقفی می شدند، آن را آئینه لو نامیده اند.

کلیسای وینق نیز در کنار طبیعت بکر و زیبای این منطقه از دیگر اماکن دیدنی شهرستان خداآفرین به شمار می رود.

روستای وینق مرکز دهستان منجوان از بخش خداآفرین، طبیعت بسیار زیبا و خاطره انگیزی دارد و در ورودی این روستا و بر بلندی کوهی که به رود ارس و قسمت قره باغ و راه اصلی کنار رود ارس تسلط دارد، عمارت وینق به چشم می خورد.

کتیبه ورودی این عمارت تاریخ ساخت آن را 1907 میلادی معرفی می کند.

در نزدیکی شهر خمارلو و در حاشیه جاده مرزی خداآفرین – جلفا، پل های تاریخی خداآفرین توجه گردشگران حاشیه رود ارس را به خود جلب می کند.

یکی از این دو پل تخریب شده ولی پل بزرگتر تعمیر شده و هنوز برای عابران پیاده قابل استفاده است.

غار باستانی وایگان در منطقه گردشگری آینالو و در شمال جاده خاکی روستای وایگان به سبب موقعیت مناسب و مساحت بزرگ در طول ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

قلعه آوارسین در جنوب روستای آوارسین از آثار ثبت ملی شده شهرستان خداآفرین و مربوط به دوران قبل از اسلام است که در محیطی آرام و دلنشین و طبیعتی بکر و زیبا واقع است.

برج قارلوجه در کنار رود ارس و در روستای قارلوجه از سنگ های تراش خورده محلی با پلان هشت ضلعی احداث شده است.

این برج با مقبره داخل آن متعلق به قرن هفتم هجری بوده و از قدیمی ترین آثار به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی کشور به شمار می رود.

پارک 26 هکتاری کوهستان ارس در مسیر گردشگری غرب جلفا در مسافت پنج کیلومتری از شهر جلفا هم از دیگر مراکز تفریحی این منطقه است.

این تفرجگاه با داشتن امکانات مناسب از قبیل شهر بازی، سوئیت های اقامت موقت، دریاچه مصنوعی، رستوران و پارک حیات وحش محل مناسبی برای تفریح و گردش اهالی و مسافران ورودی به منطقه است.

این بوستان به لحاظ کوه های زیبای اطراف آن محل مناسبی جهت استراحت و اسکان گردشگران بوده و دوستداران طبیعت می توانند لحظات خوشی را در قالب تماشای مناظر رود ارس و صخره نوردی و دیگر برنامه های طبیعت گردی در خاطرات خود ثبت کنند.

منطقه آزاد ارس علاوه بر جاذبه های طبیعی و تاریخی، به واسطه وجود بازارهای خرید و نمایشگاه های خودروهای وارداتی مورد توجه گردشگران است.

منطقه آزاد ارس با وسعتی بیش از 51 هزار هکتار در نقطه صفر مرزی و در همسایگی جمهوری های ارمنستان و آذربایجان واقع شده است.

این منطقه بخش بزرگی از شهرستان جلفا شامل شهر جلفا و گمرک نوردوز و بخشی از شـهرستان های خـدا آفرین و کلیبر را شامل می شود.

منطقه آزاد ارس با برخورداری از مرز مشترک با کشورهای آذربایجان و ارمنستان و وجود خطوط ارتباطی با اروپا و منطقه قفقاز، ترکیه و حوزه مدیترانه و قرارگیری در کریدورهای بین المللی حمل و نقل، پیشینه تاریخی اقتصادی قابل توجه، اقلیم مناسب، منابع غنی آب، مراتع و ذخیره گاه های جنگلی، قابلیت های توسعه گردشگری در زمینه های مختلف را دارد.

گزارش از : پرویز انصاری